Zrozum muzykę na wakacjach
Czym jest muzyka?
Gdy zaśpiewamy, uderzymy w klawisz fortepianu, dmuchniemy w piszczałkę, pociągniemy smyczkiem po strunie skrzypiec itp. , usłyszymy dźwięk. Muzyka składa się właśnie z dźwięków. Lecz odpowiedź na pytanie, co to jest dźwięk i jak on powstaje — nie jest łatwa.
Jak powstaje dźwięk? Do powstania dźwięku potrzebne jest źródło dźwięku. Źródłem dźwięku może być ciało sprężyste, to znaczy takie, które może pod legać drganiom. Tego rodzaj u ciałem jest pręt metalowy, płytka metalowa lub drewniana, napięta struna metalowa, z jelit zwierzęcych, z jedwabiu, włosia, nylonu, przędzy, trawy, słup powietrza zawarty w rurze itp . Dźwięk na instrumentach strunowych może powstać przez uderzenie struny młoteczkiem, wprawionym w ruch przez grającego (fortepian), przez szarpnięcie struny palcem (harfa) lub przez specjalny mechanizm (klawesyn) albo też przez pocieranie struny smyczkiem (instrumenty smyczkowe). Na instrumentach perkusyjnych dźwięk powstaj e przez uderzenie, np. przez uderzenie pałką płytki drewnianej (ksylofon) itp. Przez zadęcie w drewnianą lub metalową rurę powstaj e dźwięk w instrumentach dętych (trąbka, flet).
Dokładniej sprawą wydobywania dźwięku na poszczególnych instrumentach muzycznych zajmuj e się instrumentoznawstwo, czyli nauka o instrumentach muzycznych. Żebyśmy jednak mogli usłyszeć dźwięk, potrzebne są pewne warunki. Pierwszy warunek to istnienie przewodnika dźwięku. Przewodnikiem dźwięku mogą być ciała lotne (gazy), płynne (ciecze) lub stałe (metale, drzewo, szkło itp.) , które na zasadzie ruchu falowego przenoszą dźwięk od jego źródła do ucha słuchającego. Jeśli nie ma przewodnika dźwięku, dźwięku nie usłyszymy.
Jak ją tworzyć?
Łatwo się o tym przekonać wkładając nastawiony na dzwonienie budzik pod szklany klosz, z którego wypompujemy powietrze. Z chwilą gdy dzwonek będzie dzwonił, zobaczymy uderzenia młoteczka w dzwonek, lecz dźwięku nie usłyszymy. Gdy przy tym samym doświadczeniu pozostawimy powietrze pod kloszem, dźwięk dzwonka usłyszymy bez trudności. Ciało wprawione w ruch drga w następujący sposób: stan spoczynku drgającego ciała, którym może być np. struna monochordu, fortepianu, oznaczmy linią prostą A — B. A i B będą to punkty zaczepienia struny.
Gdy ciało wprawimy w ruch drgający, nastąpi jego wychylenie; np . punkt x wychyli się w kierunku X 1 , po czym nastąpi jego powrót do stanu równowagi, a następnie wychyli się w kierunku x 2 i znowu powróci do stanu pierwotnego, po czym wychylenia powtarzaj ą się od początku. W ten sposób każdy punkt drgającego ciała wychyla się w jednakowych odstępach czasu kolejno w przeciwnych kierunkach. Jeżeli ruch drgający jednego z punktów ciała, np . punkt x, przedstawimy w postaci wykresu w ten sposób, że na prostej poziomej oznaczymy czas potrzebny do wychylenia się punktu w obie strony i do powrotu do punktu wyjściowego, otrzymamy linię krzywą, tzw. sinusoidę. Każdy punkt tej sinusoidy określa chwilowe położenie drgającego punktu.
Tekst pochodzi z: F. Wesołowski – Zasady muzyki (1986)
